Ερχόμενος κανείς από την Αθήνα μέσω του Κάστρου Βοιωτίας συναντά την Μαριολάτα! Ένα γραφικό χωριό περίπου 600 κατοίκων, χτισμένο στους πρόποδες της βορειοδυτικής πλευράς του Παρνασσού σε υψόμετρο 380 μέτρων.
Έως το 1960 το χωριό βρίσκεται μέσα στο ευρύχωρο πλάτωμα (χαράδρα) που σχηματίζεται μεταξύ των λόφων Αγίου Αθανασίου, Καράμπατα, Σκαλιού και Σάρας. Μοναδικό άνοιγμα αποτελεί ο δρόμος προς τον κάμπο, εκεί όπου ο ξεροπόταμος Χάραδρος χύνεται στον ποταμό Κανιανίτη, τον σημερινό Κηφισό.
Η αρχική ονομασία του χωριού "Βοϊον" ή "Βοιόν" με το πέρασμα των ετών δίνει τη θέση του σε εκείνο της "Χαράδρας". Ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός Θουκυδίδης μας πληροφορεί (Α’107) ότι το χωριό "Βοϊόν" ή "Βοιόν" αποτελεί μέλος της αρχαίας Δωρικής Τετραπόλεως. Ο Παυσανίας περιγράφει την ύπαρξη μίας κωμόπολης, που φέρει το όνομα "Χαράδρα" και απέχει 20 στάδια από τη Λιλαία, η οποία όμως καταστρέφεται από τους Πέρσες κατά την κάθοδό τους στην Αθήνα (480π.Χ). Η περιοχή γνωρίζει μία ακόμη καταστροφή μετά τον δεύτερο Φωκικό ή Ιερό Πόλεμο, στα χρόνια του Μακεδόνα Φιλίππου Β'. Επιπροσθέτως, οι Dowell και Gell τοποθετούν την "Χαράδρα" στο σημείο όπου συναντά κανείς την σημερινή Μαριολάτα. Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά το τέλος κάθε καταστροφής η πόλη ανασυντάσσει τις δυνάμεις τις και συνεχίζει την ιστορική της πορεία.
Μολονότι στην περιοχή δεν έχουν λάβει χώρα ιδιαίτερης έκτασης οργανωμένες ανασκαφές, εντούτοις νεώτεροι ερευνητές, ιστορικοί, αρχαιολόγοι, γεωγράφοι αλλά και περιηγητές, τοποθετούν την αρχαία πόλη "Βοιόν" στους απόκρημνους βράχους του Αγίου Αθανασίου. Εκεί εντοπίζονται τα ερείπια τόσο της ακροπόλεως, όσο και άλλων αρχαίων κτισμάτων, τα οποία η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων το 1982 κηρύσσει διατηρητέα μνημεία. Ο επισκέπτης επίσης, μπορει να θαυμάσει τον περιβάλλοντα τειχισμένο χώρο της ακρόπολης, αλλά και τους πύργους της.
Η ανασκαφή στους πρόποδες της ακρόπολης μίας παλαιοχριστιανικής βασιλικής μεγάλου μεγέθους με ψηφιδωτό δάπεδο (Άγιος Δημήτριος), ενισχύει την άποψη ότι η πόλη συνεχίζει να ακμάζει και κατά την Πρώιμη Βυζαντινή Περίοδο (324-565 μ.Χ). Στο παρελθόν, η κομβική θέση των λόφων του Αγίου Αθανασίου και της Σάρας δημιουργεί τις προϋποθέσεις ελέγχου, αφενός μεν της στενής εισόδου του χωριού, αφετέρου δε του δημοσίου δρόμου Γραβιάς - Μαριολάτας - Λιλαίας - Πολύδροσου και κατά συνέπεια ολόκληρης της κοιλάδας του Κηφισού ως τους πρόποδες του Καλλιδρόμου.
Από τα σημαντικά αξιοθέατα του χωριού είναι το Παλιό Χωριό με την εκκλησία της Γεννήσεως της Θεοτόκου, που γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, η χαράδρα με τους απόκρημνους βράχους, η κεντρική πλατεία με την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο εορτασμός της οποίας είναι στις 15 Αυγούστου, αλλά και τα γραφικά εξωκκλήσια του Αγίου Γεωργίου και του Προφήτη Ηλία στις ελατόφυτες πλαγιές του Παρνασσού, η πρόσβαση στις οποίες πραγματοποιείται μέσω ενός σχετικά βατού χωματόδρομου.